اداره کل دامپزشکی استان خراسان جنوبی

هدف از نوشتار حاضر معرفی شورای دستگاه های نظارتی و آشناسازی مخاطبان با این شورا و کارکردهای آن در زمینه سلامت اداری است و طی آن به استناد مقررات موجود،

ابعاد مختلف این ساختار نظارتی، تبیین می شود. بخش پایانی این مطلب به تبیین اهداف و اختیارات شورا اختصاص دارد و طی آن به صورت خاص، مسئولیتهای شورای دستگاه های نظارتی در حوزه سلامت اداری به استناد مقررات موجود، معرفی می شود؛ همچنین مجموعه فعالیتهای انجام شده توسط شورا برای انجام مسئولیتهای محوله در عرصه سلامت اداری نیز بصورت مختصر بیان شده است.

•    اهداف، وظایف و اختیارات
تشکیل شورای دستگاه های نظارتی بنا بر ضرورتهای ویژه و اهدافی صورت گرفته که می توان آنها را در قالب سه واژه اهداف، وظایف و اختیارات بررسی نمود.
o    اهداف کلان:
قانون گذار در ماده (221) قانون برنامه پنجم توسعه، منظور از تشکیل شورای دستگاه های نظارتی را ایجاد هماهنگی برای کارآمد نمودن نظام نظارت و ارتقاء بهره‌وری و تقویت مدیریت کشور دانسته است.
o    وظایف و مسئولیتها:
در ماده (4) دستورالعمل اجرایی، وظایف و مسئولیتهای مورد انتظار از شورای دستگاه های نظارتی بدین شرح برشمرده شده است:
-    تعیین سیاستها، خط مشی و تصویب سند راهبردی و برنامه های اجرایی در راستای هماهنگی
-    بررسی مشکلات نظام نظارتی کشور و ارائه راهکار برای افزایش کارآمدی و اثربخشی فعالیتهای آنها
-    شناسایی راهکارهای افزایش بهره وری، تقویت نظام مدیریتی کشور و ارائه پیشنهادهای اجرایی به مسئولان
-    ارائه پیشنهادهای مناسب به دستگاه های ذیربط برای پیشگیری از فساد و مبارزه با آن و ارتقای سلامت اداری
-    ایجاد هماهنگی بین دستگاه های نظارتی برای اجرای برنامه های نظارت و بازرسی
-    هماهنگی برای افزایش تعاملات بین المللی، منطقه ای و دوجانبه و افزایش رتبه سلامت اداری کشور در محدوده وظایف شورا
-    ارائه نظر مشورتی به مراجع ذیصلاح
-    تهیه و تصویب گزارش فعالیتها و عملکرد شورا و ارسال آن برای مقام معظم رهبری (مدظله العالی) و رؤسای سه قوه

o    اختیارات:
مفاد ماده (4) دستورالعمل اجرایی، برخی اختیارات ویژه را نیز برای تحقق هرچه بهتر مسئولیتها و وظایف محوله به شورای دستگاه-های نظارتی مشخص نموده که عبارتند از:
-    تبادل اطلاعات، کارشناسان و همکاری میان دستگاه های نظارتی در محدوده وظایف شورا
-    تهیه گزارش های مشترک بین دستگاهی
-    تعیین و تشکیل کارگروه های تخصصی در دبیرخانه شورا و یا تحت نظارت یکی از اعضای شورا و انتخاب اعضای کارگروه های مذکور
-    تشکیل شوراهای استانی و تصویب برنامه ها در جهت هماهنگی و نظارت بر عملکردآنها
-    تصویب بودجه شورا برای ارائه به معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور

•    مسئولیتها در زمینه سلامت اداری:
قانون سلامت اداری در ماده (28) خود، شورای دستگاه‌های نظارتی را موظف به انجام اقداماتی به شرح زیر نموده است:
-    الف) تهیه شاخصهای اندازه‌گیری میزان سلامت اداری در دستگاه‌های اجرایی و اعلام عمومی آنها
-    ب) اندازه گیری میزان سلامت اداری و اعلام نتیجه بررسی به مسئولان و مردم حداکثر تا پایان شهریورماه سال بعد
-    ج) بررسی اقدامات دستگاه‌های مشمول قانون از راه تهیه گزارش درباره عملکرد واجرای برنامه‌های پیشگیرانه و مقابله با فساد، اعلام قوتها و ضعفها وارائه پیشنهاد به دستگاه‌های مسئول
تبصره ذیلهمین ماده قانونی، مقرر داشته که آیین‌نامه اجرائی این ماده ظرف سه ماه از ابلاغ قانون توسط شورا تهیه و به تصویب سران قوا برسد. در واقع، قانون گذار انتظار دارد شورای دستگاه های نظارتی با طراحی شاخصهای مناسب، اقدام به سنجش میزان سلامت اداری در سطح نظام اداری و اجرایی کشور نموده و با تحلیل این وضعیت، پیشنهادهای کابردی برای ارتقای میزان سلامت و کاهش مصادیق فساد را به مسئولان دستگاه های مرتبط توصیه نماید. بدین ترتیب فرایند جامع مدیریت نظام سلامت اداری، شامل اندازه گیری، تحلیل و بهبود عملکرد دستگاه های اجرایی در این حوزه، بر عهده شورای دستگاه های نظارتی نهاده شده است.

•    اقدامات و برنامه ها در زمینه سلامت اداری
شورای دستگاه‌های نظارتی برای تحقق هرچه کاملتر مسئولیتهای خطیر و ماموریتهای حساسی که در زمینه سلامت اداری بعهده دارد؛ مجموعه ای از اقدامات و برنامه های عملیاتی را پیش بینی و اجرا نموده است که در این مجال به مهمترین آنها اشاره می شود. شاید بتوان مجموعه اقدامات انجام شده و نیز برنامه های در دست اقدام شورای دستگاه های نظارتی در حوزه سلامت اداری را در دو گروه کلی به شرح زیر و مطابق با شکل ذیل، خلاصه کرد:

o    الف) بسترسازی و زیرساخت آفرینی
گروه اول از اقدامات و برنامه های شورا با رویکرد بنیادی و بلندمدت، به منظور طراحی و استقرار زیرساختهای اولیه برای حرکت پایدار در مسیر ارتقای سلامت اداری و مقابله با فساد، دنبال می شوند. این تلاشها به منزله نوعی سرمایه گذاری آینده نگرانه، بستری فراهم می آورند تا تلاشهای عملیاتی آتی را پشتیبانی و حمایت کند. اهم این اقدامات و برنامه های بسترساز و زیرساخت آفرین عبارتند از:
-    بسترسازی حقوقی: حرکت در مسیر مقابله با فساد و ارتقای سلامت اداری نیازمند ایجاد زیرساختهای حقوقی و تنظیم اسنادی است که بصورت رسمی، الزامات اداری و تعهدات هر کدام از ذینفعان این جریان را شفاف سازی کند. در این راستا شورای دستگاه های نظارتی فعالیتهایی چون تدوین دستورالعملاجرایی ماده 221 قانون برنامه پنجم توسعه، تدوین آئین نامه وظایف واختیارات شورای دستگاه‌های نظارتی استانها و نیز آیین نامه ماده 28 قانونارتقای سلامت نظام اداری را برنامه ریزی کرده است.
-    ساختارسازی: ماده (4) دستورالعمل تشکیل شورای دستگاه های نظارتی، اجازه ایجاد کارگروه های تخصصی را صادر نموده و بر همین اساس، راه اندازی شوراهای استانی و کمیته های فرعی شورا در برنامه قرار گرفته است.از سوی دیگر، جلبمشارکت تشکلهای غیردولتی و سازمانهای مردم نهاد در زمینه ارتقای سلامت اداری نیز گامی در همین راهبرد محسوب می شود.
-    فرهنگ سازی: شاید بیش از هرچیز دیگر، سلامت اداری نیازمند فرهنگ مناسب و توسعه یافته در ابعاد فردی، سازمانی و اجتماعی باشد؛ از این روست که شورای دستگاه های نظارتی سرمایه گذاری شایانی در این عرصه نموده و فعالیتهای متعددی از قبیل برگزاری همایشهای دوره ای و اجلاس های سالانه در مرکز واستانها را پیاده-سازی کرده است.
-    توان افزایی: از آنجا که سرمایه انسانی بعنوان اصلی ترین ابزار پیگیری اهداف شورای دستگاه های نظارتی در سطح نظام اداری و اجرایی کشور، محسوب می شود؛ همت شایسته ای برای ارتقای ظرفیتهای دانشی و مهارتی این عوامل، صورت گرفته که نمونه هایی از آن در قالب برگزاری دوره های آموزشی و کارگاه های مهارت آموزی متعدد قابل ذکر است.
-    ابزارسازی: کار ارتقای سلامت اداری و مقابله با فساد نیز همچون دیگر فرایندهای علمی و دقیق مدیریتی، نیازمند ابزارهای فنی مناسب مانند سامانه های نرم افزاری، فناوری کاربردی، فرمهای نظارتی، الگوهای استاندارد کاری، بسته های آموزشی، شاخصها و مدل ارزیابی، پرسشنامه های نظرسنجی و...  است. ورود شورای دستگاه های نظارتی به عرصه طراحی شاخصهای اندازه گیری سلامت اداری و طراحی سامانه های ملی مرتبط را می توان نشانه ای از عزم شورا برای ایفای موثر این نقش دانست. ظرفیتهای پژوهشی موجود در ساختار اعضای این شورا نیز به شایستگی در این زمینه مورد بهره برداری قرار می گیرند.

o    ب) تاثیرگذاری و نقش آفرینی
دیگر گروه از فعالیتها و برنامه های شورای دستگاه های نظارتی را می توان با ماهیت تاثیرگذارانه و نقش آفرین در صحنه رفتارها و تصمیمات نظام اداری شناسایی کرد. شورا در این جایگاه، به انجام وظایف و ماموریتهای خود در حوزه قانونی و به کمک زیرساختهای فراهم آمده از قبل خواهد پرداخت و تاثیر خود را بر اجزای مختلف نظام اداری و اجرایی کشور، اعمال می نماید. مصادیق بارز این دسته از اقدامات و برنامه های شورای دستگاه های نظارتی از این قرار است:
-    هشیارسازی: شورای دستگاه های نظارتی بنا بر ماموریتهای حساس خود، اقدام به تحلیل کارشناسی بخشهای کلیدی جامعه و فعالیتهای نظام اجرایی و اداری نموده و بر این اساس، ضمن شناسایی گلوگاه ها و فرایندهای آسیب پذیر، هشدارهای لازم را به مسئولان ذیربط، اعلام می دارد. مصادیق متعددی از این گزارشهای هشیارکننده در زمینه هایی چون قاچاق کالا و ارز، معوقات بانکی، نظام مالیاتی، تنظیمبازار،معاملات کلان دولتی، رعایت دقیق قوانین و... قابل بیان است.
-    تصمیم گیری و ابلاغ: شورا علاوه بر پیشنهادها و هشدارهای کارشناسی، در حدود وظایف قانونی خود از اختیار تصمیم گیری در حوزه سلامت اداری نیز برخوردار است. بنابراین قابل پیش بینی است که در شرایطی خاص و با توجه به ضرورت مداخله مرجعی فرادستی در حوزه نظارت، شورای دستگاه های نظارتی اقدام به تصمیم گیری برای اصلاح برخی رفتارهای ناسالم یا پیشگیری از بروز زمینه های اختلال در نظام سلامت اداری نماید. چنین تصمیماتی در قالب مصوبات شورا به دستگاه های اجرایی مرتبط، ابلاغ شده و در چارچوب نظام اداری و اجرایی کشور، پیگیری می گردند.
-    مشاوره: شورای دستگاه های نظارتی با رویکرد تعاملی و به دور از روحیه مچ گیری و مجازات، به ارائه مشاوره های تخصصی و راهنمایی های کاربردی به مدیران دستگاه های اجرایی کشور می پردازد. در این مقام، مجموعه توان کارشناسی و مدیریتی شورای دستگاه های نظارتی به عنوان تکیه گاهی امن برای کمک به مسئولان و کارکنان دستگاه های اجرایی تلقی می شود که آنها را در شناسایی و حل مشکلات و مسائل مرتبط با موضوعات سلامت و فساد اداری یاری می دهند.
-    اطلاع رسانی: از جمله برنامه های موثر شورای دستگاه های نظارتی،  اطلاع رسانی گسترده در زمینه موفقیتهای حاصله و تجارب موفق بدست آمده در سطوح مختلف استانی، ملی و حتی بین المللی است بطوریکه گزارش عملکرد دستگاه های اجرایی کشور در زمینه ارتقای سلامت اداری در سطح جهانی و در بین کشورهای عضو کنوانسیون سازمان ملل برای مبارزه با فساد نیز اطلاع رسانی شده است.
-    الگوسازی: به منظور ترغیب و ایجاد انگیزه در مدیران دستگاه های اجرایی جهت مشارکت هرچه فعالانه تر در برنامه ارتقای سلامت اداری، لازم است زمینه های لازم برای انتقال تجارب موفق میان دستگاه های اجرایی و الگوبرداری از فعالیتهای موفقیت آمیز در این عرصه انجام شود. شورای دستگاه های نظارتی از طریق انتخاب و معرفی دستگاه های برتر و همچنین برپایی نمایشگاه های تخصصی از عملکرد ادارات موفق در حوزه سلامت اداری، به این ماموریت مهم نیز پرداخته است

(برگرفته از کتاب «چرخه مدیریت سلامت اداری» نوشته هدایت کارگر شورکی؛ یزد: انتشارات انسان امروز؛ 1392)