اداره کل دامپزشکی استان خراسان جنوبی

هدف از نوشتار حاضر معرفی شورای دستگاه های نظارتی و آشناسازی مخاطبان با این شورا و کارکردهای آن در زمینه سلامت اداری است و طی آن به استناد مقررات موجود، ابعاد مختلف این ساختار نظارتی، تبیین می شود. در این بخش از مطلب، ساختار تشکیلاتی شورا مورد بازکاوی قرار می گیرد و طی آن، اعضای شورا، هیات رئیسه، دبیرخانه و دیگر اجزای فرعی شورای دستگاه های نظارتی معرفی می شوند؛ ضمن انکه نحوه برگزاری و مدیریت جلسات شورا نیز توضیح داده خواهد شد.

•    ساختار تشکیلاتی
مواد مختلف دستورالعمل اجرایی، ارکان ساختار تشکیلاتی شورای دستگاه های نظارتی را شفاف سازی کرده است. بر این اساس و مطابق با نمودار ذیل، ساختار تشکیلاتی شورا از ارکان متعددی شامل اعضاء، رئیس، نائب رئیس، دبیر، دبیرخانه, کارگروه های تخصصی و شوراهای استانی تشکیل شده است. در این مجال و به اختصار، توضیحاتی درباره هرکدام از این ارکان تشکیلاتی ارائه می شود.

o    اعضای شورا:
به استناد ماده (221) قانون برنامه پنجم توسعه، شورای دستگاه های نظارتی، متشکل از دو نفر از مسئولین نظارتی هر قوه، با انتخاب رئیس قوه باحفظ استقلال هر یک از آنها در حدود مقرر در قانون اساسی تشکیل می شود. در همین راستا ماده (1) دستورالعمل اجرایی ماده قانونی فوق، ترکیب اعضای شورای دستگاه های نظارتی را بدین شرح، اعلام می دارد:
1.    معاونت نظارت رئیس مجلس شورای اسلامی
2.    معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور
3.    رئیس دیوان عدالت اداری
4.    وزیر اطلاعات
5.    رئیس دیوان محاسبات کل کشور
6.    رئیس سازمان بازرسی کل کشور
البته به تناسب دستورکارهای پیش بینی شده برای هرکدام از جلسات شورا، برخی دستگاه های نظارتی دیگر مانند سازمان حسابرسی و یا مسئولان دستگاه های اجرایی مرتبط نیز بعنوان مدعو در جلسات شورا شرکت می کنند.
o    رئیس و نائب رئیس شورا:
در ماده (2) دستورالعمل اجرایی، چنین مقرر شده که رئیس و نایب رئیس شورا(از میان اعضای شورا) به صورت دوره ای و با رای اکثریت اعضا برای مدت یک سال انتخاب شوند؛ ضمن آنکه انتخاب دوباره آنها برای یک دوره دیگر نیز بلامانع دانسته شده است. وظایف و اختیارات رئیس شورا (و در غیاب او نائب رئیس شورا) مطابق با ماده (5) دستورالعمل اجرایی عبارتند از:
الف- تعیین وقت و مکان تشکیل جلسات
ب- تشکیل و اداره جلسات شورا
ج- پیگیری اقدامات کارگروه های تخصصی و فعالیت شوراهای استانی و انعکاس به شورا
د- نظارت بر فعالیت های دبیر شورا و اقدامات دبیرخانه و هدایت لازم
ه- دریافت گزارش فعالیتهای کارگروه های دبیرخانه از طریق دبیر
و- ارائه گزارش عملکرد شورا به مقام معظم رهبری (مدظله العالی) و روسای قوای سه گانه پس از تصویب در شورا
ز- ارائه گزارش اقدامات، فعالیتها، عملکردها و موضوعات مرتبط با شورا به مردم با حق تفویض به اعضای دیگر و دبیر شورا
ح- پیگیری اجرای کلیه مصوبات وتصمیمات شورا
o    دبیر شورا:
ماده (3) همین دستورالعمل اجرایی، مقرر می دارد که شورایک نفر از افراد صاحبنظر باتجربه و خوشنام را بنا به پیشنهاد هر یک از اعضا برای مدت دو سال به عنوان دبیر شورا و رئیس دبیرخانه انتخاب کند ضمن آنکه انتخاب مجدد وی برای دوره های بعدی نیز بلامانع خواهد بود. مطابق با مفاد ماده (9) این دستورالعمل، وظایف و اختیارات دبیر شورا از این قرار است:
-تهیه دستور جلسات شورا با نظر رئیس شورا و ارسال دعوتنامه
-پیگیری تشکیل کارگروه های تخصصی دبیرخانه و شورا
-ابلاغ مصوبات شورا به اعضا و مبادی ذیربط با دستور رئیس شورا
-هماهنگی امور مربوط به استانها ونظارت بر اقدامات اجرایی با توجه به خط مشی و سیاستهای متخذه شورا
-تهیه طرحها، برنامه ها و ارائه طرح بودجه برای تصویب شورا
-دریافت گزارش فعالیتهای استانها و بررسی آنها در کمیسیون دبیرخانه برای طرح در جلسه شورا
-ارائه گزارش عملکرد شورا به رسانه ها و اطلاع رسانی در صورت ارجاع رئیس شورا
-تشکیل کمیسیون دبیرخانه متشکل از معاونان دستگاه های عضو شورا و یا همطرازهای آنان برای انجام وظایف زیر:
الف- بحث و بررسی و اظهارنظر درباره موضوعات و دستور جلسات شورا
ب- هماهنگی دستگاه ها برای تنظیم روابط و هدایت کارها
ج- پیگیری و اجرای صحیح تصمیمات شورا
-سایر امور ارجاعی رئیس و یا شورا به دبیرخانه

o    دبیرخانه شورا:
در ماده (3) دستورالعمل، تصریح شده که دبیرخانه شورا در سازمان بازرسی کل کشور مستقر می باشد و دبیر شورا نیز به عنوان رئیس دبیرخانه، ایفای نقش خواهد کرد. چنانکه گفته شد، بر اساس ماده (9) دستورالعمل، دبیرخانه شورا می تواند نسبت به ایجاد کمیسون دبیرخانه نیز اقدام کند که از معاونان دستگاه های عضو شورا و یا مقامات همطراز آنان، تشکیل می شود.
تفکیک این دو سطح از کارگروه ها به صراحت در ماده (5) دستورالعمل، قابل شناسایی است؛ آنجا که هنگام بیان وظایف و اختیارات رئیس شورا در بند (ج)، عبارت "پیگیری اقدامات کارگروه های تخصصی و فعالیت شوراهای استانی و انعکاس به شورا" آمده و در بند (ه) نیز عبارت "دریافت گزارش فعالیتهای کارگروه های دبیرخانه از طریق دبیر" درج شده است.

o    کارگروه های تخصصی:
مطابق با مفاد دستورالعمل، ایجاد کارگروه های تخصصی بعنوان زیرمجموعه شورای دستگاه های نظارتی در دو سطح، پیش بینی شده است. در سطح نخست، دبیرخانه شورا می تواند علاوه بر کمیسیون (متشکل از معاونان اعضای شورا)، دارای کارگروه های تخصصی باشد که با مسئولیت دبیر شورا و رئیس دبیرخانه، شکل می گیرند. در سطحی دیگر، تشکیل کارگروه های تخصصی بعنوان ساختاری در زیرمجموعه شورا نیز پیش بینی شده است که در عرض شوراهای استانی قرار می گیرند. مسئولیت کارگروه های ایجاد شده در این سطح، با اعضای شورا خواهد بود.
o    شوراهای استانی:
از جمله اختیارات بیان شده در ماده (4) دستورالعمل اجرایی تشکیل شورای دستگاه های نظارتی، ساماندهی شوراهای استانی است که ترکیب اعضای آن مطابق با ماده (7) دستورالعمل، عبارتند از:
1.    مدیر کل بازرسی استان
2.    مدیرکل دیوان محاسبات استان
3.    مدیرکل اطلاعات استان
4.    دادستان مرکز استان
5.    معاون برنامه ریزی استانداری
مقایسه این ترکیب با ساختار مشابه شورا در سطح ملی، نشان می دهد که معاونت نظارت مجلس شورای اسلامی و همچنین دیوان عدالت اداری بدلیل عدم برخورداری از ساختار سازمانی رسمی در استانها در این شورا عضویت ندارند. چنانکه مفاد ماده (8) دستورالعمل مقرر داشته، شوراهای استانی بر اساس دستورالعمل یادشده و مطابق با بخشنامه ها و تصمیمات شورای دستگاه های نظارتی مرکز انجام وظیفه می نمایند.

•    اداره جلسات
جلسات شورای دستگاه های نظارتی بنا بر دستورالعمل اجرایی این شورا دارای تناوب زمانی مشخص و نظام تصمیم گیری معینی است که شرح آن از این قرار می باشد.
o    تناوب زمانی:
تناوب زمانی جلسات شورای دستگاه های نظارتی، ماهانه است چرا که ماده (6) دستورالعمل اجرایی اینگونه مقرر داشته که جلسات شورا حداقل هر ماه یک بار تشکیل شود. در زمینه نحوه رسمیت یافتن جلسات نیز همین ماده تصریح دارد که جلسات شورا با حضور حداقل چهار نفر از اعضاء رسمیت می یابد.
o    نظام تصمیم گیری:
نظام تصمیم گیری در جلسات شورا بر اساس رای گیری استوار است و بنا به تصریح ماده (6) دستورالعمل اجرایی، تصمیمات شورا در چارچوب وظایف قانونی و با رای حداقل چهار عضو، معتبر و لازم الاجراست.

(برگرفته از کتاب «چرخه مدیریت سلامت اداری» نوشته هدایت کارگر شورکی؛ یزد: انتشارات انسان امروز؛ 1392)